Ánh sáng Hồ Chí Minh giữa thời đại chuyển mình của đất nước
Chủ tịch Hồ Chí Minh – tên Người đã trở thành biểu tượng sáng chói trong lịch sử dân tộc Việt Nam và nhân loại tiến bộ. Ở Người hội tụ ba phẩm chất vĩ đại: tư tưởng lớn, phong cách mẫu mực và đạo đức trong sáng, khiến mọi thế hệ người Việt Nam luôn tôn kính, học tập và noi theo. Trải qua bao thăng trầm của thời đại, tư tưởng và tấm gương Hồ Chí Minh không hề phai nhạt mà ngày càng thể hiện rõ hơn tính thời sự và giá trị định hướng trong công cuộc xây dựng đất nước, nhất là khi Việt Nam bước vào kỷ nguyên phát triển mới – kỷ nguyên của chuyển đổi số, kinh tế tri thức và toàn cầu hóa sâu rộng.
Tư tưởng Hồ Chí Minh là một hệ thống lý luận mang tính toàn diện và nhân văn sâu sắc. Nổi bật trong đó là tư tưởng về độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội – một kết luận lý luận và cũng là nguyên lý hành động xuyên suốt của cách mạng Việt Nam. Hồ Chí Minh luôn khẳng định: độc lập dân tộc phải đi đôi với tự do, hạnh phúc của nhân dân. Câu nói nổi tiếng “Nếu nước độc lập mà dân không hưởng tự do, hạnh phúc thì độc lập cũng không có nghĩa lý gì” không chỉ là một tuyên ngôn chính trị, mà còn là tuyên ngôn đạo đức và triết lý phát triển. Tư tưởng này đặc biệt có giá trị định hướng trong kỷ nguyên hiện đại, khi các chỉ số phát triển không thể chỉ dừng ở GDP, mà phải hướng đến chất lượng sống, công bằng xã hội và phát triển bền vững.
Tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh là nền tảng không thể tách rời với hệ thống tư tưởng cách mạng của Người. Trong mọi hoàn cảnh, Người luôn nhấn mạnh vai trò của đạo đức – coi đạo đức là “gốc” của con người, là yếu tố quyết định sự thành bại của sự nghiệp cách mạng. Người nêu rõ: “Muốn cứu nước và giải phóng dân tộc, không có con đường nào khác ngoài con đường cách mạng vô sản. Và để làm cách mạng thành công thì người cán bộ, đảng viên trước hết phải có đạo đức cách mạng”. Hệ thống đạo đức cách mạng được Hồ Chí Minh trình bày vừa giản dị vừa sâu sắc: cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư – trở thành kim chỉ nam cho rèn luyện phẩm chất người cán bộ. Ngày nay, khi tình trạng suy thoái đạo đức trong một bộ phận cán bộ còn tồn tại, thì tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh là điểm tựa để soi sáng, để phục hồi niềm tin xã hội vào vai trò lãnh đạo và phục vụ nhân dân của Đảng và Nhà nước.
Một phương diện quan trọng không thể tách rời là phong cách Hồ Chí Minh – thể hiện trong tư duy, làm việc, diễn đạt và ứng xử. Phong cách ấy thống nhất giữa lý luận và thực tiễn, giữa trí tuệ và hành động, giữa tính dân tộc và tính nhân loại. Người tư duy độc lập, linh hoạt nhưng luôn gắn chặt với thực tiễn Việt Nam. Người làm việc khoa học, quyết đoán, nhưng không xa rời tinh thần dân chủ, lắng nghe. Người sống giản dị, khiêm nhường, nhưng lại mang trong mình một tầm vóc văn hóa hiếm có. Hình ảnh Hồ Chí Minh trong ngôi nhà sàn nhỏ bé giữa lòng Thủ đô, dùng cơm với muối vừng, mặc bộ quần áo nâu bạc màu… đã trở thành biểu tượng vượt thời gian. Trong xã hội hiện đại, khi biểu hiện hình thức, chuộng hư danh và phô trương đang ảnh hưởng đến văn hóa công vụ, thì bài học về phong cách sống và làm việc Hồ Chí Minh chính là liều thuốc giải hữu hiệu nhất.
Không những thế, tư tưởng Hồ Chí Minh còn mang tầm vóc toàn cầu và tính dự báo lý tưởng. Ngay từ rất sớm, Người đã ý thức sâu sắc về mối quan hệ hữu cơ giữa dân tộc và nhân loại. Câu nói: “Tôi chỉ có một ham muốn… là làm sao cho nước ta được độc lập, dân ta được tự do, đồng bào ta ai cũng có cơm ăn, áo mặc, ai cũng được học hành” không chỉ thể hiện một lý tưởng quốc gia, mà còn là sự cộng hưởng với các giá trị phổ quát của nhân loại tiến bộ. Trong một thế giới đang vật lộn với khủng hoảng niềm tin, phân hóa giàu nghèo, và biến đổi khí hậu, thì triết lý “phát triển vì con người” mà Hồ Chí Minh khởi xướng chính là hướng đi nhân văn mà toàn cầu đang tìm kiếm. Người không chỉ mơ một Việt Nam độc lập, mà còn mong một thế giới không còn áp bức, bất công – một tinh thần quốc tế chủ nghĩa chân thành, sâu rộng, vượt trên mọi hình thức khuôn mẫu.
Đặc biệt, tư tưởng của Người về giáo dục và văn hóa ngày nay vẫn còn nguyên giá trị. Hồ Chí Minh từng ví văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, là sức mạnh nội sinh của dân tộc. Người đề cao giáo dục không chỉ để làm người có nghề, mà trước hết là làm người có đạo đức. Với Người, dạy học là dạy làm người, và mỗi người dân là một học sinh trong suốt cuộc đời. Tư tưởng đó rất phù hợp với tinh thần giáo dục mở, học tập suốt đời – vốn là trụ cột của xã hội tri thức trong thế kỷ XXI. Trong bối cảnh chuyển đổi số, khi tri thức trở thành tài sản cốt lõi, thì bài học về việc tự học, học thật, học vì cộng đồng càng có ý nghĩa hơn bao giờ hết. Tư tưởng “lấy dân làm gốc” không chỉ đúng trong chính trị, mà còn cần thiết trong hoạch định các chính sách giáo dục, văn hóa và phát triển con người hiện nay – để tiến bộ không làm mất đi bản sắc, và hiện đại không đánh mất chiều sâu tinh thần.
Kỷ nguyên mới của đất nước – với những biến chuyển mạnh mẽ từ cách mạng công nghiệp 4.0, chuyển đổi số toàn diện, sự gia tăng của bất bình đẳng, ô nhiễm môi trường và nguy cơ khủng hoảng đạo đức xã hội – đang đòi hỏi một hệ tư tưởng có khả năng dung hòa giữa phát triển và nhân bản, giữa hiệu quả và công bằng, giữa hiện đại và truyền thống. Tư tưởng Hồ Chí Minh chính là đáp án. Đó là tư tưởng vì con người, đặt con người làm chủ thể và là mục tiêu tối thượng. Đó là tư tưởng phát triển toàn diện, kết hợp giữa kinh tế – văn hóa – chính trị – môi trường. Đó cũng là tư tưởng hòa bình, hợp tác và bao dung – như Người từng viết: “Muốn có hòa bình thì phải có công lý, muốn có công lý thì phải có độc lập tự do cho mỗi dân tộc”.
Việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh cần được nhìn nhận không chỉ như một đợt sinh hoạt chính trị – tư tưởng, mà là một quá trình tự rèn luyện, tự hoàn thiện bản thân trong mọi vai trò xã hội. Với cán bộ, công chức – đó là rèn luyện ý thức phục vụ nhân dân, nâng cao đạo đức công vụ. Với nhà giáo – đó là tinh thần tận tụy, trung thực, lấy học trò làm trung tâm. Với thanh niên – đó là lý tưởng sống đẹp, sống có ích. Với doanh nhân – đó là tinh thần kinh doanh liêm chính, tạo ra giá trị chứ không chỉ lợi nhuận. Với toàn xã hội – đó là nếp sống giản dị, yêu nước, đoàn kết, nhân ái, vì một Việt Nam phát triển và hạnh phúc.
Chủ tịch Hồ Chí Minh – dù đã đi xa – nhưng hình ảnh, tư tưởng và nhân cách của Người vẫn luôn là ánh sáng dẫn đường. Không chỉ là một bậc đại trí – đại nhân – đại dũng của lịch sử dân tộc, Người còn là điểm tựa tinh thần cho mọi bước đi của đất nước hôm nay và ngày mai. Học tập và làm theo Bác không phải là điều gì to tát, cao siêu – mà bắt đầu từ chính những việc nhỏ hằng ngày: làm việc có trách nhiệm, ứng xử có văn hóa, sống giản dị, yêu thương, cống hiến. Trong một thế giới đang chuyển mình từng giờ, khi con người dễ mất phương hướng giữa những giá trị ảo, thì tư tưởng Hồ Chí Minh chính là “ngọn đèn trong đêm tối” – để ta đi không lạc, để Việt Nam tiến bước vững chắc vào kỷ nguyên mới, với bản lĩnh, trí tuệ và tâm hồn của một dân tộc đã tôi luyện qua bao bão giông.
TRẦN PHÚ LỘC